Nhân giống cây trồng rừng năng suất cao bằng công nghệ nuôi cấy mô – Nền tảng cho lâm nghiệp bền vững
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu ngày càng lớn về nguyên liệu gỗ, việc chủ động nguồn giống cây trồng rừng có năng suất và chất lượng cao đang trở thành yêu cầu cấp thiết đối với ngành lâm nghiệp Việt Nam. Trong số các giải pháp kỹ thuật tiên tiến, nuôi cấy mô (in vitro) được xem là phương pháp hiệu quả nhất để nhân nhanh các dòng cây ưu trội, đảm bảo đồng đều di truyền, sạch bệnh và phù hợp với trồng rừng quy mô lớn.
Nuôi cấy mô – xu hướng tất yếu của lâm nghiệp hiện đại
Trên thế giới, công nghệ nuôi cấy mô đã được ứng dụng sớm trong lâm nghiệp tại nhiều quốc gia có nền khoa học tiên tiến như Pháp, Đức, Brazil, Trung Quốc… nhằm phục vụ nhân giống nhanh các loài cây rừng có sinh trưởng mạnh, năng suất cao. Phương pháp này cho phép tạo ra số lượng lớn cây con trong thời gian ngắn, đồng thời duy trì được tính trạng di truyền tốt của cây mẹ.
https://vigen.vn/wp-content/uploads/2025/10/cay-chuoi-cay-mo-tai-vigen_11zon.webp
Tại Việt Nam, nuôi cấy mô bắt đầu được đưa vào lâm nghiệp từ đầu những năm 1990, gắn liền với việc nhập nội các dòng Bạch đàn ưu trội từ Trung Quốc. Từ đó đến nay, công nghệ này không ngừng được hoàn thiện và mở rộng ứng dụng, trở thành công cụ quan trọng trong các chương trình trồng rừng sản xuất và trồng rừng kinh tế.
Vai trò của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam
Gần đây, Trung tâm Nghiên cứu Giống cây rừng trực thuộc Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã chọn tạo thành công nhiều giống cây rừng có năng suất và chất lượng vượt trội so với các giống đang sử dụng đại trà. Đáng chú ý là các tổ hợp lai giữa Keo lai, Keo lá tràm và Bạch đàn lai, đáp ứng tốt yêu cầu cấp bách về trồng rừng nguyên liệu, rừng gỗ lớn và cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
Thông qua công nghệ nuôi cấy mô, các giống cây ưu trội này có thể được nhân nhanh với số lượng lớn, giữ nguyên đặc tính di truyền tốt, đồng thời duy trì trạng thái “trẻ hóa” của vật liệu giống – yếu tố then chốt giúp cây sinh trưởng mạnh và ổn định trong điều kiện sản xuất.
Quy trình kỹ thuật nuôi cấy mô cây rừng
Quy trình nuôi cấy mô cây trồng rừng thường bao gồm các giai đoạn chính: khử trùng mẫu vật – nhân chồi – tạo rễ – ra ngôi và thuần dưỡng cây con. Vật liệu ban đầu là các đoạn chồi gốc được lấy từ cây mẹ đã qua chọn lọc kỹ lưỡng, đảm bảo sạch bệnh và mang đặc tính ưu việt.
Trong quá trình nuôi cấy, môi trường MS cải tiến được sử dụng phổ biến, kết hợp với các chất điều hòa sinh trưởng như BAP, Kinetin, IBA, NAA ở nồng độ thích hợp cho từng loài cây. Các yếu tố môi trường như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm và chế độ chiếu sáng cũng được kiểm soát nghiêm ngặt nhằm tối ưu khả năng nhân chồi và ra rễ.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, nuôi cấy mô cho phép đạt hệ số nhân chồi cao, tỷ lệ ra rễ vượt trội và tỷ lệ sống của cây con sau ra ngôi đạt trên 80–90% nếu được thuần dưỡng đúng kỹ thuật. Điều này giúp giảm đáng kể chi phí sản xuất cây giống, đồng thời rút ngắn thời gian cung ứng cho các dự án trồng rừng quy mô lớn.
Ý nghĩa đối với chương trình trồng rừng bền vững
Việc ứng dụng rộng rãi công nghệ nuôi cấy mô trong lâm nghiệp không chỉ giải quyết bài toán thiếu hụt cây giống chất lượng cao, mà còn góp phần quan trọng vào việc thực hiện các chương trình trồng rừng quốc gia, nâng cao năng suất rừng trồng và hiệu quả kinh tế cho người dân.
Bên cạnh cây rừng, công nghệ nuôi cấy mô hiện nay còn được mở rộng sang nhiều nhóm cây có giá trị cao khác như cây dược liệu, cây cảnh và cây công trình. Các doanh nghiệp công nghệ sinh học trong nước đã chủ động tiếp cận và thương mại hóa sản phẩm, tiêu biểu là https://vigen.vn/ – đơn vị cung cấp đa dạng các dòng cây giống nuôi cấy mô đạt tiêu chuẩn chất lượng, phục vụ cả sản xuất và nghiên cứu.
Trong số các sản phẩm nổi bật, https://vigen.vn/san-pham/kim-tuyen-cay-mo/ là ví dụ điển hình cho việc ứng dụng nuôi cấy mô nhằm bảo tồn và phát triển nguồn gen cây quý, đồng thời mở ra hướng đi mới cho sản xuất cây dược liệu gắn với lâm nghiệp bền vững.
Kết luận
Nuôi cấy mô đã, đang và sẽ tiếp tục là giải pháp công nghệ cốt lõi trong nhân giống cây trồng rừng năng suất cao. Với sự vào cuộc của các viện nghiên cứu, doanh nghiệp và chính sách hỗ trợ phù hợp, công nghệ này không chỉ nâng cao chất lượng rừng trồng mà còn góp phần đưa lâm nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững trong dài hạn.